Trendonderzoek onderzocht: deel je rijk!

In juni dit jaar kwam een trendonderzoek uit van de Dienst Publiek en Communicatie van het ministerie van Algemene Zaken: Deel je rijk – Relevante trends voor overheidscommunicatie. Dat prikkelt mij als socioloog! Wat is dit voor onderzoek, wat staat erin en is het de moeite van lezen waard?

Wat mensen drijft

Om als overheid enige rol van betekenis te spelen, is het belangrijk dat je inzicht hebt in wat de trends zijn in de samenleving, wat mensen drijft. Door daar inzicht in te hebben, kun je je beleid en de communicatie die daarbij hoort, aanpassen zodat het effectiever wordt. Maar wát zijn die trends op dit moment eigenlijk? Het kan lastig zijn deze te overzien omdat je er zelf middenin zit. Sociologen zijn doorgaans sterren in het plaatsnemen in een helikopter, van een afstandje naar de samenleving kijken en de ontwikkelingen zien. En toen dacht Rita Timmerman dat zij dit trucje ook wel kon..

Gedegen rapport

Dat je van een afdeling communicatie van een ministerie bent en denkt: “hé, ik ga alle trends die op dit moment in de Nederlandse samenleving spelen, onderzoeken en beschrijven!”. En dat je dan een behoorlijk boekwerk met 37 trends oplevert. Daar vond ik in eerste instantie nogal wat van, niet in de meest positieve zin. Dingen als: “hoe kan een communicado nou weer sociologisch onderzoek doen?” en “hebben ze niets beters te doen daar dan dikke rapporten te schrijven?”. In tweede instantie, na het lezen van het rapport, vind ik er nog steeds iets van, maar is mijn mening gekanteld. En dat vooral omdat ik blij verrast was door hoe gedegen het rapport (juni 2013) in elkaar zat.

Een veelheid aan bronnen is geraadpleegd, zowel offline als online. Dat wekt vertrouwen. Zowel wetenschappelijke (SCP, CBS) als minder wetenschappelijk verantwoorde bronnen (Frankwatching.com, krantenartikelen) staan in de literatuurlijst van drie pagina’s. En door een aantal experts te interviewen is nog net wat actueler allemaal.

Deel je rijk!

Internet is inmiddels zo ver ingebed in ons leven dat je allerlei verschuivingen in houding en gedrag van mensen ermee kunt verklaren. Zoals de neiging om te willen delen, wat ik nu met jou doe. Mooi aan dit rapport is dat de overheid het deelt en ook uitnodigt erover in discussie te gaan. Die uitnodiging blijft overigens beperkt tot een schrijven van de directeur in het voorwoord, maar oké. Het is al heel schappelijk dat deze kennis gedeeld wordt! Aan de andere kant, als je titel is ‘Deel je rijk’, dan moet je zelf ook wel natuurlijk! 😉

De 37 trends in zeven clusters

Nee, ik ga deze 37 trends niet allemaal met je delen. Ben je opgelucht? Mooi! Teleurgesteld? Lees dan zelf het onderzoek (pdf, 442 kB, 48 pagina’s) maar! In een mooi samenvattend A4-tje staan de verschillende trends gebundeld in zeven clusters. Die wil ik hier wél graag even noemen. Ik denk dat het een compleet verhaal is, een mooi tijdsbeeld. En nu is het aan de overheid om aan de slag te gaan met de aanbevelingen die doorklinken in het rapport!

1. Minder rijk, meer eigen verantwoordelijkheid – wie moet/kan het doen? De overheid trekt zich terug, deels vanwege bezuinigingen. Mensen moeten zelfredzamer worden en de overheid moet dit faciliteren.
2. Van autoriteit naar speler in netwerk – hoe tel je mee? We hebben steeds meer een open netwerksamenleving waar de overheid slechts een onderdeel van moet zijn, in plaats van dat het boven de mensen staat. De overheid moet dus minder hiërarchisch werken en meer verbindend leiderschap tonen. Het maatschappelijk debat speelt zich steeds meer in de publieke ruimte af (mediacratie).
3. Meer openbaar – wat deel je? Transparantie van de overheid is steeds belangrijker. We willen inzicht hebben in waarom welke keuzes zijn gemaakt. De overheid moet data zelf beschikbaar maken in plaats van dat mensen het kunnen opvragen.
4. Authentiek verhaal, ook elders verteld – hoe kom je over? Authentieke leiders, daar hebben mensen behoefte aan. Mensen met een visie, een verhaal. Communicatie verbindt!
5. Nieuwe betrokkenheid – wanneer doen mensen mee? Mensen doen steeds meer dingen zelf (met dank ook aan internet), er is een doe-democratie ontstaan. De overheid moet hierbij aansluiten en bijdragen. Overheidsparticipatie in plaats van burgerparticipatie.
6. Mind shift – welke kijk op de wereld? We consuminderen, delen (goederen en diensten), werken flexibel en onze ouderen zijn actiever.
7. Veranderende verbindingen – hoe bereiken we elkaar nog? Oude communicatiekanalen als tv, radio en krant zijn nog steeds relevant, maar door versplintering van mediagebruik (meerdere kanalen tegelijk, op eigen gekozen tijdstip, etc.) moet de overheid ‘conversatie’ als communicatiestijl kiezen. Dat heeft veel met internet te maken, maar geldt ook offline: luisteren, monitoren en betekenis geven door storytelling.

Foto geleend van Minister-president Rutte.

Dit artikel verscheen eerst op 42bis.nl.