Black Mirror: een zwartgallige kijk in de toekomst

Gaan we dankzij technologie een mooie toekomst tegemoet? Dat lijkt een makkelijk te beantwoorden vraag (uiteraard met ‘ja’). Maar als je de tv-serie Black Mirror hebt gezien, weet je dat het niet zo simpel is.

Nieuwe technologische uitvindingen worden vaak omschreven als spannend en veelbelovend voor de toekomst; schrijvers zien meestal vooral de positieve kant, namelijk dat het ons leven op een of andere manier zal verbeteren. Ook ik zie het meestal best zonnig in en word blij van de ontwikkeling van bijvoorbeeld 3D-printen.

Kijk je de Engelse tv-serie Black Mirror van Charlie Brooker, dan wordt dat positieve beeld onmiddellijk bijgesteld. Je gedachten worden realistischer en als je al minder positief was dan kun je zelfs negatief worden over technische vooruitgang. Klinkt heftig? Ja, dat is het ook wel.

Erg realistisch

Na elke aflevering van deze serie, die elk op een andere manier verontrustend en pijnlijk aanvoelde, was ik in mineurstemming en moest ik even bijkomen: laten we het echt zover komen? Dit is toch geen leuk leven meer?

Het verhaal wordt zo neergezet dat het op de kijker erg realistisch overkomt. Het is dus echt een hele goede serie: goed acteerwerk, mooie beelden, goede ondersteunende muziek. En het dóet iets met je. Zoveel dat ik erover wilde schrijven.

Eigenlijk zijn alle afleveringen ‘wat als’- verhalen, zei Brooker zelf in een interview met science fictiontijdschrift SFX. ­Gebaseerd op een ontwikkeling die al gaande is, maar die wordt uitvergroot. ‘Het is niet zozeer kritiek op technologie, alswel op wat je zou kunnen doen met die technologie, of wat die technologie met jou zou kunnen doen als je niet goed nadenkt over de consequenties.’ (bron: VPRO.nl)

Genoeg aanbeveling, tijd voor de inhoud. Waar gaan die afleveringen dan over? Ik zal ze kort beschrijven en probeer niet te veel te verklappen… Het gaat op dit moment om twee seizoenen met elk drie afleveringen van 50 minuten. Eigenlijk zijn het op zichzelf staande minifilms. Er is nog een extra aflevering maar die heb ik zelf niet gezien.

Black Mirror seizoen 1

Aflevering 1: The National Anthem

De Britse premier Michael Callow krijgt een video toegestuurd waarop te zien is dat een prinses ontvoerd is. De ontvoerder dreigt haar te vermoorden tenzij Callow op live televisie bepaalde (seksuele) handelingen verricht. Callow doet er alles aan om dit scenario te voorkomen en probeert de prinses en haar ontvoerder te vinden. Het hele land bemoeit zich ermee. Zijn adviseurs komen met het idee om een acteur de handelingen te laten verrichten en het gezicht van Callow er digitaal op weer te geven. Uit angst dat dit onvoldoende zal blijken, gaat hij het toch zelf doen. Nieuwsmedia en Twitter buitelen over elkaar heen en ondanks dat niemand mocht kijken, keek iedereen toch. Op de gezichten een combinatie van verbazing, plaatsvervangende schaamte, amusement en walging over deze scene. Het einde is… nog wranger. Wat een impact kan massamedia hebben.

Aflevering 2: Fifteen Million Merits

Bing wordt wakker in een kleine kamer die compleet uit videomuren bestaat. Zijn leven blijkt te bestaan uit: energie opwekken door te fietsen. Dat doet hij op een hometrainer en samen met anderen. Hij verdient daarmee punten waarmee hij in zijn onderhoud kan voorzien. Het kijken van advertenties levert ook punten op, het overslaan ervan kost juist punten.

Bing besluit bijna al zijn punten in te zetten voor collega Abi die graag wil meedoen aan de talentshow Hot Shot. Het is dé manier om te ontsnappen aan het fietsende leven en ze kan aardig zingen. Ze doet mee, maar blijkt een van de velen die op een pornokanaal terecht komt. Bing is woest, fietst als een gek om weer zoveel punten te hebben om mee te kunnen doen aan Hot Shot. Eenmaal op het podium vertelt hij de jury gepassioneerd wat hij van de gang van zaken vindt. En die passie is precies wat de jury aanspreekt. Een totaal verknipte wereld, die hopelijk nooit waarheid wordt!

Aflevering 3: The Entire History of You

Kern van het verhaal is een chip die je achter je oor laat implanteren. De chip, zo groot als een graankorrel, neemt alles op wat je als persoon ziet. En je kunt de beelden ook opnieuw bekijken en uitzenden op een scherm. Helemaal hip en alleen de zonderling begint er niet aan (“haha, dan maak je zeker de hele dag aantekeningen!”).

Advocaat Liam is getrouwd en heeft een kind. Tijdens een diner met vrienden vermoedt hij dat zijn vrouw Fi iets heeft met een andere man, Jonas. Hij speelt scenes van die avond telkens opnieuw af en ziet steeds meer bevestiging. Hij bezat zich, gaat naar het huis van Jonas en valt hem aan. Liam eist van Jonas dat hij alle beelden van Fi uit zijn geheugen wist. De affaire blijkt al vele maanden te duren en er zijn inmiddels onomkeerbare dingen gebeurd. Hoe voordelig is zo’n harde schijf in je brein eigenlijk?

Black Mirror seizoen 2

Aflevering 1: Be Right Back

Martha en haar man zijn net verhuisd naar hun droomhuisje op het platteland, als hij verongelukt. Op de begrafenis krijgt ze van een vriendin te horen dat ze een dienst kan inschakelen die op basis van beschikbare data communiceert als de overleden persoon. Die dienst schraapt alle socialmedia-accounts van de overledene af (als je wil ook stemgeluid via voicemails) en probeert daarmee zo goed mogelijk te voorspellen wat de overledene zou zeggen. Martha weigert in eerste instantie. De vriendin blijkt haar toch voor die dienst te hebben opgegeven en ze ontvangt een berichtje van ‘haar man’. Ondertussen ontdekt ze dat ze zwanger is en besluit de dienst toch te proberen en zoekt contact met ‘haar man’. Het begint met chatten, vervolgens bellen en Martha raakt er verslaafd aan. Ze gaat zelfs voor de nieuwe, nogal experimentele vorm van dienstverlening van dit bedrijf.

Aflevering 2: White Bear

Dit is de meest verwarrende aflevering. Een vrouw genaamd Victoria wordt wakker in een huis. Haar hoofd doet pijn, haar polsen zijn verbonden en er liggen pillen op de grond. Ze kan zich niet herinneren wie ze is en wat er aan de hand is. Als ze het huis uitloopt, ziet ze overal mensen staan. Ze kijken naar haar en filmen haar met hun smartphone. Victoria schreeuwt om hulp, maar de mensen doen niets behalve kijken en filmen. Toch ontmoet ze een ‘normale’ vrouw die haar uitlegt dat iedereen voyeur geworden is door een signaal dat een zender via de televisie had uitgezonden. Er zijn ook jagers die de mensen die hierdoor niet geraakt waren (Victoria dus), wilden vermoorden. Die jagers komen al snel in beeld en Victoria rent voor haar leven. Uiteindelijk blijkt alles anders dan het leek en pas aan het einde snap je het begin.

Aflevering 3: The Waldo Moment

Jamie Slater is komiek en stemacteur voor Waldo, een blauwe tekenfilmbeer. Waldo treedt op in een avondshow waar hij lastige vragen stelt aan de gasten en ze bij voorkeur beledigt en vernedert met lullige opmerkingen. Als Waldo een keer een politicus zodanig heeft beledigd dat die politicus een klacht wil indienen, besluiten de makers van Waldo deze politicus nog verder te pesten. Ze rijden met een busje naar bijeenkomsten waar de politicus aanwezig is omdat er verkiezingen zijn. Op dat busje is Waldo te zien die beledigende opmerkingen maakt.

Vervolgens besluiten de makers van Waldo dat de blauwe tekenfilmbeer zélf mee wil doen met de verkiezingen. Slater gaat er schoorvoetend mee akkoord. Na een groot televisiedebat, waarin Waldo vooral overal tegen is en politici onecht vindt, stijgt hij enorm in populariteit, maar Slater vindt er niks meer aan; de beer doet meer kwaad dan hij goed doet. Grappig vindt hij het niet meer. Slater roept als Waldo het publiek op om niet op hem te stemmen en neemt ontslag. De machts- en geldbeluste producer neemt de rol van Waldo vervolgens over en zorgt ervoor dat Slater het ziekenhuis in wordt geslagen. Na de aftiteling volgt een nog droeviger einde.

Verontrustend realistisch

Het zijn dus zes totaal verschillende verhalen en allemaal komen ze verontrustend realistisch over op jou als kijker. Een mooie slotsom over de toekomstscenario’s die Black Mirror ons voorspiegelt, las ik bij de New York Times:

But those futures, or ones like it, loom on our own horizon. Real-world events like the Snowden leaks and even the Sony email hacks may give us the chills, but they weren’t enough to persuade us to change our behavior or demand more from the companies we rely on to send risqué photos and store our personal communications. And perhaps that’s the true appeal of the series: It does more than blame technology for our woes. It deals with the reality that, no matter what gadgetry we may possess, our problems remain human. It reminds us that technology probably won’t enslave us, but it definitely will change us. (Jenna Wortham)

En tot slot de slotsom van The Guardian:

While most TV shows exist to reassure people, Black Mirror actively sets out to unsettle its viewers. It is, quite simply, unlike anything else on TV at the moment. (Stephen Carty)

Black Mirror is in 2014 uitgezonden bij de VPRO (alleen seizoen 1) en op dvd te verkrijgen.