Online manipulatie: wat jij daarover moet weten

We worden dagelijks geconfronteerd met nepnieuws en kijken er al niet eens meer van op. Maar online manipulatie gebeurt ook veel subtieler en zorgt voor een ‘nieuwe waarheid’. Hoe zit dat en wat doen we eraan?

Steeds meer word ik me bewust van het bestaan van online manipulatie. En dan bedoel ik niet de irritante en overduidelijke banners op webpagina’s. Ook niet de jassen die je na een zoektocht blijven achtervolgen online. En ook niet het nepnieuws dat via onder andere social media als Facebook verspreid wordt. Ik bedoel manipulatie van de waarheid. Dit is geen basiskennis van internet meer, maar kennis voor gevorderden.

Onderzoek X over onderwerp A toont B aan, maar onderzoek Y over datzelfde onderwerp toont iets heel anders aan. Welke van de twee is nou de waarheid? Het blijkt mogelijk om te sturen op waar jíj op uitkomt in jouw online zoektocht naar de waarheid.

Windmolens op zee

Stel, je wilt de discussie die in Nederland regelmatig de kop opsteekt over het plaatsen van windmolens op zee, uitpluizen. Wat zijn de standpunten van voor- en tegenstanders en wat komt er uit wetenschappelijk onderzoek over dit onderwerp? Je gaat aan de slag in een zoekmachine met bepaalde zoekwoorden.

En stel nu dat je een lobbyist bent vóór windmolens. Je kunt vooraf al bedenken welke zoektermen mensen zullen gebruiken die willen uitzoeken hoe het precies zit met die windmolens op zee. Dan kun je er ook voor zorgen dat op die zoektermen bepaalde resultaten hoog in de zoekresultaten verschijnen. Zoekresultaten die jou als lobbyist goed uitkomen. Dit is mogelijk en gebeurt ook op dit moment. Hoe?

SEO in optima forma

Het antwoord op de hoe-vraag is niet eenvoudig te geven. En is voor een deel ook nog schimmig, onbekend. Je moet er in elk geval uitstekende kennis van zoekmachines en zoekmachineoptimalisatie (SEO) voor hebben. Hoe zorg je ervoor dat jouw webpagina goed scoort? Zoekmachines zoals Google willen graag relevante informatie bieden aan gebruikers.

Elke (goede) contentspecialist weet hoe het werkt: je maakt je webpagina relevant door waardevolle content aan te bieden die aansluit bij wat de gebruiker zoekt. Het helpt daarbij als relevante andere websites naar jouw webpagina linken op de juiste termen (= linkbuilding). Je kunt als online manipulator deze relevante websites verzamelen en er reacties op achterlaten die linken naar jouw webpagina. Zoekmachines nemen die linkjes mee in de waardering van jouw content.

Een uitgestippeld kruimelpad

Nepnieuws bedoeld om je mening te beïnvloeden is vergeleken met deze SEO-methodiek kinderspel. Het gaat namelijk om echte wetenschappelijke onderzoeken en wie ben jij om die in twijfel te trekken? Alleen heeft iemand voor jou bepaalt welke van die onderzoeken jij vindt met je zoekopdracht. Er is voor jou als het ware een kruimelpad uitgestippeld. Want je bent voorspelbaar in je zoekopdrachten.

Een compleet beeld krijgen van windmolens op zee was nog nooit zo moeilijk! En stel nou dat jij een journalist bent van een groot mediabedrijf dat over dit onderwerp een gebalanceerd artikel wil schrijven. Ik wens je veel succes.

Wat doe ik eraan?

Nou, niet veel helaas. Bedrijven en organisaties betalen waarschijnlijk grof geld voor het manipuleren van jouw zoekresultaten en jij hebt daar geen zicht op. Je moet je dus altijd afvragen bij een zoekopdracht: ben ik nu gemanipuleerd? De advertenties die je bovenaan ziet staan, zijn overduidelijk betaalde zoekresultaten, maar de subtiele manipulatie zie je niet.

Een maatstaf om aan te houden: hoe groter het maatschappelijke of politieke of economische belang, hoe groter de kans dat er sprake is van online manipulatie. Het is de nieuwe waarheid waarmee we moeten leven. Bewustwording van het feit dát je beïnvloed wordt online, is in elk geval een eerste stap.

Meer weten over online manipulatie en de nieuwe waarheid? Luister dan de podcast (39 min.) hieronder die Kim Dik en ik voor Savvy Ladies opnamen met expert op het gebied van online beïnvloeding, Peter van der Graaf van Booming.

Plaatje via Kin Lane.