Het kan je niet ontgaan zijn: het tumult van de laatste weken over Facebook. Facebook, een van de miljardenbedrijven die zijn centen verdient met ónze data. Data waarmee Facebook advertenties verkoopt. Stel nou dat je net als ik wél op Facebook wil blijven, maar dan wel zo veilig mogelijk. Daar geef ik je in deze blog tips voor.
In maart dit jaar kwam via onderzoek van The New York Times en The Observer of Londen aan het licht dat het Britse bedrijf Cambridge Analytica gegevens over 50 miljoen Facebook-gebruikers in handen had. Dit hadden ze (in 2014 al) verzameld via de app ‘This is your digital life’. Je weet wel, zo’n leuke app waarin je bijvoorbeeld te horen krijgt op welke beroemdheid je lijkt, nadat je allerlei persoonlijke vragen hebt beantwoord. Het venijn zat ‘m erin dat niet alleen de gegevens van de app-gebruikers maar ook die van diens vrienden werden binnengehaald. Plus dat het bedrijf had aangegeven dat ze de gegevens verwijderd hadden maar dit niet het geval bleek te zijn.
#deletefacebook en #byebyefacebook?
De verzamelde data werden gebruikt als input voor het manipuleren van Amerikaanse kiezers bij de presidentsverkiezingen van 2016. Ook de Britten werden gemanipuleerd bij het Brexit-referendum. Hoe meer een bedrijf over je weet, hoe beter het kan inschatten waar je gevoelig voor bent. Ik ben blij met de ophef. Nu dringt het tot veel mensen door dat hun privacy waardevol is en dat ze er zélf voor een groot deel controle over hebben. Veel mensen overwegen om hun Facebook-account op te zeggen of hebben dat gedaan. Mede dankzij de oproep #byebyefacebook van Arjen Lubach in zijn programma (uitzending 8 april 2018).
Zoals veel anderen ben ik een kritisch gebruiker van Facebook. Ik zou het eigenlijk liever niet gebruiken, maar ik kan niet zonder. Dat heeft Facebook dus slim gedaan. Ik vind de algoritmes waarvan Facebook gebruikmaakt, bloedirritant, want ik mis daardoor een hoop relevante berichten van vrienden. Ook vervelend: het eindeloos scrollen en het telkens verversen van mijn tijdlijn. Ik kan soms moeilijk een bericht weer vinden dat ik net nog gezien had. Weinig redenen om een tevreden gebruiker te zijn dus. Wat maakt mij toch afhankelijk van Facebook? Nou, een rits buitenlandse vrienden, geen fan zijn van bellen, een grote (schoon)familie en, niet onbelangrijk, ik gebruik het in mijn werk. Ik verwacht dat Facebook het privacy-issue vanaf nu anders gaat aanpakken. Hun imago heeft een flinke deuk opgelopen en dit moeten ze herstellen om nog een goedlopend bedrijf te blijven. Wie weet hoeveel beter het gaat worden!
Los van Facebook’s eigen plannen, kun je zelf ook het een en ander doen om veiliger te internetten. Want dit hele privacyverhaal gaat natuurlijk niet alleen over Facebook. Elk gratis platform dat we gebruiken, handelt in onze data. Goed om je bewust van te zijn, maar geen reden om helemaal niets meer online te doen.
Hoera! De nieuwe AVG komt eraan!
Een lichtpuntje voor onze privacy is de nieuwe Algemene Verordening Gegevensbescherming, die door Europa wordt opgelegd per 25 mei aanstaande. Alle bedrijven in Europa moeten zich daaraan houden en doen ze dat niet, dan riskeren ze een boete. Het houdt behoorlijk ingrijpende wijzigingen in voor hoe een bedrijf met persoonsgegevens van klanten en relaties mag omgaan. Je moet je bijvoorbeeld kunnen verantwoorden waarom je welke gegevens verzamelt en vastlegt en hoe je zorgt dat die gegevens beschermd blijven. En je mag niet méér verzamelen dan strikt noodzakelijk is voor je bedrijfsvoering. Maar, ik moet nog maar zien hoe goed bedrijven zich zullen houden aan de nieuwe wetgeving en hoe goed erop gecontroleerd gaat worden.
Tips voor veiliger internetten
Ik ga je een aantal tips geven waarmee jij je privacyniveau weer een stukje kunt opschroeven. Deze lijst is niet uitputtend en ik wil me geenszins voordoen als privacygoeroe. Ik ben zelf namelijk ook geen heilige en er zal vast veel te veel van mij bekend zijn bij bedrijven. Ik heb wel een aantal maatregelen genomen die ik graag met jou deel, zodat ook jij iets kunt verbeteren aan je privacy.
1. Stel je privacyinstellingen strenger in
Elk socialmediakanaal heeft privacyinstellingen. Zo ook Facebook. Denk eens na over wie wat van jou kan zien. Wil je dat elke willekeurige persoon al jouw foto’s, vrienden en berichten kan zien? Wil jij heel graag specifiek op jou gerichte advertenties zien op Facebook? Loop je instellingen een keer in de zoveel tijd door om te bekijken of het nog naar je zin is. De Consumentenbond heeft in elk geval handige instructies gemaakt voor Facebook. Ook LinkedIn, Instagram en welk socialmediakanaal je nog meer gebruikt, heeft privacyinstellingen die je kunt aanpassen.
Op de meeste moderne smartphones kun je bij de instellingen per app bepalen welke toestemmingen je afgeeft. Bijvoorbeeld toestemming tot het inzien van je contactenlijst of je camera. Onder sommige kom je niet uit omdat anders de app het niet doet. Zo moet je Instagram wel toegang geven tot je camera en opslag, anders kun je geen foto’s posten. Maar waarom zou je Facebook bijvoorbeeld toestemming geven tot je locatie? Nergens voor nodig! Uitzetten die hap. Ook bij deze apps is het verstandig om een keer in de zoveel tijd ze allemaal door te lopen. Als je een toestemming teveel uitzet, word je daar vanzelf op gewezen als je de app weer opent en kun je de toestemming opnieuw geven.
2. Deel niet meer persoonlijke gegevens dan nodig
Heel veel webshops stellen je privacy niet zo hoog in het vaandel en vragen véél persoonlijk informatie als je iets wil bestellen. Sommige vragen om je geboortedatum… echt?! En een telefoonnummer? Ik wil helemaal niet gebeld worden (het komt namelijk nooit gelegen), stuur maar een e-mail. De beste webshops zijn die waarvoor je geen account hoeft aan te maken. Daar worden je adresgegevens alleen gebruikt voor het opsturen van het pakketje. Als ik iets móet invullen omdat ik anders niet verder kom in het formulier, vul ik nepgegevens in, bijvoorbeeld neptelefoonnummer, 06-123456789. Heel zielig eigenlijk voor degene van wie dat nummer is, maar ja. Soms geef ik ook niet mijn volledige naam. Het bedrijf heeft tenslotte genoeg aan mijn adres om het pakketje te kunnen bezorgen. Als het bedrijf vervolgens gehackt wordt, ligt maar een deel van mijn data op straat.
De tip is kortom: bedenk op elke site waar om jouw gegevens wordt gevraagd: wat deel ik eigenlijk met wie en wil ik dat wel? Kan ik ook wegkomen met minder? Vaak wel!
3. Gebruik meerdere mailadressen met unieke wachtwoorden
Wil je je veiligheid verder opschroeven, dan kun je ervoor kiezen om voor elke website waar je gegevens moet invullen, een apart mailadres met apart wachtwoord aan te maken. Je kunt dit natuurlijk doen bij Google (Gmail), Yahoo of Microsoft (Hotmail), maar die bedrijven verzamelen en handelen in jouw data en zijn geïnteresseerd in waar jij je aankopen doet. Er zijn ook betaalde maildiensten die hele andere interesses hebben, die niet aan jouw persoonlijke gegevens geld verdienen. Het kost wat, maar dan heb je ook wat: privacy. Heb je een eigen website, dan kun je bij je hostingbedrijf vaak meerdere mailadressen aanmaken die niks extra’s kosten. Je kunt het jezelf nog iets makkelijker maken door alle mailboxen naar één box te laten doorsturen. En je weet natuurlijk allang dat je veilige wachtwoorden moet kiezen!
Alhoewel deze werkwijze de voorkeur verdient, vind ik het op dit moment teveel moeite en pas ik het dus niet toe.
4. Log altijd uit na gebruik
Ben je klaar met je account? Log dan uit. Ja, je moet dan wat meer moeite doen, maar het is écht veel veiliger. Facebook, Google en Microsoft volgen je internetactiviteiten namelijk als je ingelogd blijft op hun accounts. Wat ze precies kunnen verzamelen, is mij onduidelijk. En zelfs als je bent uitgelogd, ben je niet helemaal veilig. Ze kunnen je namelijk herkennen aan de combinatie van je browser, monitorgrootte, hostingbedrijf en nog een paar kenmerken. Tenzij je in een andere browser verdergaat (bij tip 6 meer over browsers). Bij Google kun je instellen dat het bedrijf je niet mag volgen na uitloggen. Ook kun je je afmelden voor Google’s metingen van webstatistieken, Google Analytics. Google had blijkbaar eerder door dan Facebook dat privacy echt nog wel een issue ging worden.
Je kunt het in- en uitloggen makkelijker maken door een wachtwoordentool als KeyPass of Lastpass te gebruiken waardoor je vervolgens ook snel weer ingelogd bent, met een druk op de knop.
Op mijn computer houd ik me strikt aan dit regime van in- en uitloggen en gebruik ik een wachtwoordentool. Maar op mijn smartphone vind ik het alweer lastiger om iedere keer uit te loggen en daarna weer te moeten inloggen in mijn apps. Daar is snelheid blijkbaar veel belangrijker dan veiligheid. Ik overweeg nog om in elk geval de Facebook-app van mijn telefoon te halen en voortaan Facebook open te hebben in een privévenster van een browser waar ik verder geen andere tabs in open. Dan heb ik het toch snel bij de hand en dan kan Facebook iets minder van mij volgen. Misschien ook iets voor jou?
5. Log nooit ergens in met je socialmedia-account
Lekker makkelijk hoor, om op een andere site gebruik te maken van je Facebook- of Gmailaccount, hoef je niet wéér een nieuw account aan te maken. Het betekent wel dat het account waarmee je inlogt, weer meer informatie over je heeft. En dat jouw Facebook-gegevens ook weer gedeeld kunnen worden met de site waarop je inlogt. Maak dus toch maar een apart account aan en sla je unieke wachtwoord op via een wachtwoordentool. Spreid je kansen!
6. Surf via een privévenster en gebruik meerdere browsers
Ken je dat, dat je een jurk bekijkt en dat die jurk je vervolgens overal op internet achtervolgt? Wil je niet door advertenties gevolgd worden? Gebruik dan tijdens het online shoppen een privévenster van je browser. Onder het menu in je browser kun je meestal kiezen voor een normaal venster of een privévenster. En wissel af in het gebruik van je browsers. Ikzelf gebruik afwisselend Firefox, Opera en Chrome. Deze zijn ook voor je smartphone beschikbaar.
Ik open Facebook op mijn computer meestal in een privévenster van een van de genoemde browsers waar ik op dat moment verder niks anders mee doe. Firefox heeft tegenwoordig een zogenaamde containerplugin (momenteel alleen voor de computer) beschikbaar, waarmee je zorgt dat Facebook als het ware niet buiten het tabblad met Facebook kan kijken. Je kunt dus veilig andere sites bezoeken met je browser zonder dat Facebook kan meekijken. Handig! Die komt er bij mij direct in.
Je kunt nog veel meer doen voor je privacy. Zoals gezegd is mijn lijstje niet uitputtend, maar wel een goed begin. Google zelf bijvoorbeeld eens op ‘privacy instellingen’ en je vindt allerlei sites die je daarbij kunnen helpen. Kies wel betrouwbare sites uit waar je je informatie vandaan haalt! Bijvoorbeeld deze.
Hoe veilig zijn jouw wachtwoorden? Hoe veilig is de wifi in het café om de hoek eigenlijk? Jij en ik weten in grote lijnen wel wat veilig internetten inhoudt, maar we doen er lang niet altijd iets mee. Laat staan oudere generaties.
Neem nou de babyboomgeneratie, de generatie van mijn ouders. Zij zijn niet opgegroeid met internet en kwamen er pas op latere leeftijd mee in aanraking. Velen doen op dit moment veel met internet: gamen, informatie zoeken, e-mailen, reizen boeken, shoppen en zelfs internetbankieren. Het CBS bevestigt dit. Maar er is ook een groep babyboomers die internet vooral heel erg eng vindt. Bang om fouten te maken. Die groep kijkt programma’s als Kassa en Radar en hoort overal weetjes die bevestigen wat zij al vermoedden: dat internet is niks voor mij, het is veel te gevaarlijk. Natuurlijk vindt er op internet criminaliteit plaats, net als in het offline leven. Alleen in andere vormen, zoals internetfraude, en dus moet je manieren vinden om je er tegen te beschermen. Veilig internetten dus.
Onlangs introduceerde Bits of Freedom de Internetvrijheid Toolbox om in de behoefte aan een veilig internet te voorzien. Al wat langer bestaat ook de overheidssite veiliginternetten.nl. Helpen deze initiatieven babyboomers om veiliger te internetten? Zijn ze ermee geholpen? Ik bekeek beide sites en nam de proef op de som met een heuse babyboomer.
Veiliginternetten.nl
Deze site was er als eerste, dus deze onderwerp ik als eerste aan mijn onderzoek. De site heette voorheen digibewust.nl en waarschuwingsdienst.nl en is een initiatief van het ministerie van Economische Zaken, het Nationaal Cyber Security Centrum en ECP (Platform voor de InformatieSamenleving). Wat als eerste opvalt: veel, heel veel content maar wat een saaie homepage. De site behandelt maar liefst acht thema’s:
Basisbeveiliging: wachtwoorden, nepmail of telefoontje, updaten en cybercrime
Zakelijk: privé-apparaat voor werk, draadloos onderweg, werken in de cloud, persoons- en klantgegevens
Privacy: sociale media, identiteitsfraude, digitale sporen, foto’s, video’s en bestanden delen
Kinderen online: tablet en smartphone, sociale media, pesten, internetten
Sommige subthema’s komen meerdere keren voor. Al met al wekt dit de indruk van heel veel inhoud. Klik je op een thema, dan volgt een aantal subthema’s en een lijstje ‘Herken je dit?’ met veel voorkomende zaken die iedere internetgebruiker wel zal (her)kennen. Klik je op een subthema, dan krijg je ook nog een ‘Wat’ en ‘Waarom’ met extra uitleg. Als je op de pagina bevestigt dat je bepaalde acties ondernomen hebt, krijg je groene vinkjes en ben je goed bezig! Het idee lijkt te zijn dat je de hele site doorleest en alle benodigde acties uitvoert. Daar ben je wel wat uurtjes zoet mee! Wat ik mis: visuele content, oftewel: plaatjes en video’s. Die hadden de site wat luchtiger en gevarieerder kunnen maken.
Internetvrijheid Toolbox
Tijd voor nummer twee, de trots van Bits of Freedom (BoF), Neerlands digitale burgerrechtenbeweging. BoF lanceerde deze Internetvrijheid Toolbox heel symbolisch op Bevrijdingsdag. De homepage opent met een mooi vormgegeven introductiefilmpje. Vervolgens dacht ik onder het kopje ‘Waarom‘ te vinden waarom BoF het nodig vond om zelf met een toolbox voor veilig internetten te komen. Het blijkt om een tegenbeweging te gaan, die nodig is omdat de overheid en bedrijven er een potje van maken:
Overheid en bedrijven gaan onzorgvuldig om met jouw persoonlijke gegevens. Daarmee maken ze van jou een makkelijk doelwit voor adverteerders en veiligheidsdiensten. Je kunt daar iets aan doen. De Internetvrijheid Toolbox is hét adres voor al je vragen over privacy, vrijheid en veiligheid online. Met praktische adviezen en tips, maar ook met directe links naar applicaties en software die wél respectvol met jouw gegevens omgaan.
Veiliginternetten.nl komt er niet in voor dus het is onduidelijk of deze toolbox een reactie op die site is. Ook in deze toolbox vind je veel informatie, al is het over maar drie onderwerpen: mobiel, veilig internetten en de browser. De site geeft goed advies over alternatieve tools, bijvoorbeeld als je berichtjes wilt uitwisselen met een andere, veiligere app dan WhatsApp. De teksten op deze site zijn veel korter en komen sneller tot de praktische handvatten dan veiliginternetten.nl. Wel vind ik het technische gehalte van de teksten een stuk hoger; er wordt van bepaalde voorkennis van de lezer uitgegaan. Al met al geeft de site een flink aantal nuttige adviezen met bijbehorende tools.
Wat vindt de babyboomer?
De vraag is nu: kan de babyboomer overweg met deze twee sites, gaat hij of zij hiermee met een gerust hart gebruikmaken van al het moois dat internet biedt? Ik nam de proef op de som en vroeg een babyboomer (niet bang van internet, maar ervaart wel wat schroom) om drie alledaagse vragen die zij zou kunnen hebben, te beantwoorden aan de hand van de twee sites. Voor het gemak noemen we deze babyboomer Martine (de deelneemster wenste anoniem te blijven). Het is van belang te melden dat Martine getrouwd is met een computer- en internetgebruiker van het eerste uur.
1. Wanneer kan ik gebruik maken van openbare wifi?
Martine opende als eerste Veiliginternetten.nl en klikte direct op het eerste wat ze zag, het thema dat prominent aanwezig is op de site: privacy. Dit hielp haar zoektocht niet want hier kon ze niets vinden over openbare wifi. Na even zoeken vond ze de informatie dat openbare wifi niet veilig is. Martine bevestigde dat dit haar bekend was, op vakantie doen zij en haar man dan alleen zaken als e-mail op de hotelkamer. Waar het vaak ook om een open wifikanaal gaat.. oeps! Maar wat kun je dan doen op vakantie? Veiliginternetten noemt het slim instellen van je telefoon en risico’s beperken maar het werd Martine niet duidelijk wat ze nu precies moest doen. Vervolgens keek Martine op de site van de Internetvrijheid Toolbox; ze zat vrij snel waar ze moest zijn en zag allerlei praktische tips; het enige probleem was dat ze geen idee had wat het allemaal was. VPN?! Voor haar was het te veel nieuwe informatie en ze wilde het niet graag genoeg weten.
2. Hoe zorg ik dat ik op een veilige manier mijn reis online boek?
Martine is een ervaren online reisboeker en weet dus dat ze bij voorkeur bij reissites moet boeken die bij de brancheorganisatie zijn aangesloten. Ze checkt ook altijd of dat echt zo is. Op Veiliginternetten vond ze al snel het antwoord en was opgelucht te lezen dat ze dit al heel veilig aanpakt. Op de site van de Internetvrijheid Toolbox kon ze over dit onderwerp geen informatie vinden. De site vertelde alleen in het algemeen over veilig en anoniem internetten. De informatie dat een site beveiligd is op het moment dat er httpS staat, was haar nog niet bekend en dat vond ze nuttige informatie.
3. Ik word online achtervolgd door reclame online. Hoe kom ik er vanaf en hoe voorkom ik het?
Je kent het wel: je bekijkt een paar producten en vervolgens worden die producten op andere sites ook een aantal keer getoond. Je wordt als het ware achtervolgd door reclame. Martine had hier veel last van en riep de hulp van haar man in. Hij installeerde de add-on Ghostery op haar browser Firefox die trackers inzichtelijk maakt en blokkeert. Het probleem was voor haar dus al opgelost. Ghostery vond ze terug bij de Internetvrijheid Toolbox, niet bij Veiliginternetten.nl.
De conclusie van Martine was ze er door deze zoektocht achter is gekomen dat ze misschien wel wat naïef omgaat met veiligheid op internet maar ook dat ze er in elk geval wel íets vanaf weet dankzij een slimme partner en programma’s als Kassa. Ze kreeg tijdens het zoeken ideeën om dingen anders te doen, maar dacht ook dat ze het waarschijnlijk de volgende dag weer vergeten zou zijn. Haar verwachting is dat ze zich er pas in zal verdiepen als er echt een keer iets ergs gebeurt. Of ze vraagt het haar man. Martine vond de site Veiliginternetten.nl duidelijk en ze kon de vragen ermee beantwoorden. De site Internetvrijheid Toolbox leek haar vooral handig als je iets tot op de bodem moet uitzoeken, de site ging voor haar te diep.
Veilig internetten leeft niet
Het is maar een mini-onderzoek natuurlijk, onder één babyboomer, maar voor mij is het helder. Het onderwerp veilig internetten, onderdeel van digitale geletterdheid of mediawijsheid, leeft niet erg onder de babyboomgeneratie. Bij veel jongere generaties ook niet. Om veilig te kunnen internetten, moet je veel lezen, weten en instellen en daar hebben veel mensen gewoon geen zin in. Dat geldt trouwens ook voor mij; ik weet dan wel het een en ander, maar ik neem de moeite niet om alles zo aan te passen dat het veiliger is. Het is zoals Martine zei: je gaat pas echt actie ondernemen als het te laat is.
Geef handelingsperspectief
En hoe zit het dan met die babyboomgroep (en de oudere generaties) die internet nog te eng vindt om er ook maar íets mee te doen? Tja, veilig zijn ze in elk geval, maar ze maken ook totaal geen gebruik van alle mogelijkheden die internet ze biedt. Zonde! Hierbij een oproep aan de redacties van de Kassa’s en Radars van deze wereld: maak jullie kijkers niet alleen bang maar geef ze ook handelingsperspectief en laat ze zien hoe waardevol internet is!
Hoe veilig gebruik jij internet? Ben je lui zoals ik, of heb je goede maatregelen genomen?
Jij dacht zeker dat je goed bezig was met je Hyves-profiel! Maar denk je er wel over na welke informatie voor wie zichtbaar is? Om mensen bewuster te maken van de risico’s van het verspreiden van persoonsgegevens via internet is de overheid een campagne gestart.
Denk even niet aan de suffe start van de campagne ‘Veilig Internetten’ met enkele acteurs en minister Hirsch Ballin van Justitie op een ‘willekeurige’, doorsnee camping in Nederland. Het staat namelijk in schril contrast met de actie die het campagneteam bedacht heeft op Hyves. De cybermaffia komt naar je toe deze zomer! Ook ik werd slachtoffer (via een collega), kijk maar:
He-le-maal leuk. Verrassend, origineel, grappig én confronterend! Precies wat de bedoeling ook is. Vinden ze bij Marketingfacts ook trouwens en Edwin zegt het ook briljant te vinden. Het blijkt zelfs zo te zijn dat het filmpje afhankelijk van je profielgegevens net iets verschilt. Ook kijken wat ze de Stanislav-bende met jouw profiel uithaalt? Log dan even in op je Hyves-profiel en open het filmpje (update: doet het niet meer). Die tv-reclame over Sandra, die altijd inlogt met Sandra67 en dit van de daken schreeuwt, vind ik ook erg goed. Zet het jou ook aan het denken, of heb je allang voorzorgsmaatregelen genomen?
